جت لگ یا پرواز زدگی چیست ؟ شما تا به حال دچار عارضه جت لگ شده‌اید؟ برای پیشگیری از عوارض جت لگ چه باید کرد؟ برخلاف باورهای پیشین واقعا نوشیدن قهوه یا کافئین در مجموع می‌تواند از جت لگ و عوارض آن پیشگیری کند؟ در مجله قهوه ست به تمام این سوالات پاسخ خواهیم داد.
جت لگ یا پرواز زدگی چیست ؟
در پاسخ به این سوال که جت لگ چیست باید بگوییم جت لگ یا پرواز زدگی عارضه‌ای است که در اثر آن فردی که با هواپیما مسیر طولانی را سفر کرده به خاطر اختلاف زمان مبدا و مقصد دچار اختلال در الگوی خواب می‌شود و به اصطلاح قدیمی‌ها شب و روزش به هم می‌ریزد. عارضه جت لگ معمولا چند روز طول می‌کشد و فرد به خاطر نخوابیدن در شب در تمام طول روز هم احساس خستگی می‌کند. نتایج این بد خواب شدن از سرگیجه و کسلی و خستگی شروع می‌شود و در نهایت باعث سردرد می‌شود. تا زمانی که ساعت بدن فرد با ساعت مقصد تنظیم و هماهنگ شود این اختلال جت لگ ادامه دارد. اگر چه تا این اواخر یکی از پیشنهادات برای مقابله با عارضه جت لگ عدم مصرف کافئین و نوشیدنی‌های کافئین‌دار به خصوص قهوه بود اما نتایج برخی پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که برای پیشگیری از جت لگ مصرف قهوه چاره‌ساز است. اما آیا واقعا یکی از فواید قهوه و کافئین موجود در آن مقابله با عارضه جت لگ است؟ نتایج یک تحقیق در این زمینه را که در روزنامه تلگراف لندن چاپ شده است را در ادامه بخوانید.
آیا می‌توان با نوشیدن قهوه از عوارض جت لگ پیشگیری کرد؟
به عقیده محققان نوشیدن قهوه در ساعات عصر می‌تواند ساعت بدن را به عقب برگرداند و در صورت مسافرت در مسیری از شرق به غرب احتمال جت لگ و پرواز زدگی و اختلال در خواب را تا حد زیادی کاهش دهد. جت لگ معمولا در سفر از غرب به شرق بیشتر صورت می‌گیرد
اگر چه اغلب افراد از بی‌خوابی بعد از نوشیدن قهوه یا سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار شکایت می‌کنند اما به نظر می‌رسد کافئین موجود در قهوه لزوما باعث بی‌خوابی نمی‌شود بلکه قهوه در این حالت به نوعی ساعت زیستی بدن را فریب می‌دهد. وقتی شما در مواقع جت لگ قهوه می‌نوشید به بدن این احساس را می‌دهید که یک ساعت زودتر صبح شده است و به این ترتیب عملکردهای بدن که باید در زمان شب از کار بیفتد یا کمتر شود دوباره به کار می‌افتد.
برای پیشگیری از عوارض جت لگ در کدام مسیرها یک فنجان قهوه بنوشیم؟
مسافرانی که از شمال به جنوب یا برعکس سفر می‌کنند معمولا دچار جت لگ نمی‌شوند اما زمانی که شما از شرق به غرب می‌روید (مثلا پرواز مستقیم لندن به نیویورک) نوشیدن یک فنجان قهوه احتمال جت لگ شدن را کاهش می‌دهد. این در حالی است که برای مسافرانی که از غرب به شرق می‌روند نوشیدن کافئین می‌تواند اوضاع جت لگ شدن را بدتر کند و بهتر است قهوه ننوشند.
به عقیده دکتر جان اُنیل، تاثیر قهوه و کافئین براختلال در روند خواب و بیداری البته مدتهاست اثبات شده است اما تاثیر کافئین بر ساعت زیستی بدن هنوز ثابت نشده است.
این یافته‌ها می‌توانند برای افرادی که در حالت کلی هم دچار اختلال خواب هستند یا ساعت زیست بدن آن‌ها در حالت نرمال هم به درستی کار نمی‌کند مفید واقع شود. به این ترتیب با درک تاثیر قهوه بر روی ساعت زیستی بدن یک بینش کلی در مورد سطح سلول‌های فردی پیدا می‌کنیم و بهتر متوجه شویم که ساعت زیستی بدن را چطور می‌توانیم برای عملکرد بهتر یا بدتر تحت تاثیر قرار دهیم.
از سوی دیگر محققان به این نتیجه رسیده‌اند که کافئین با تاخیر در سطح افزایش هورمون ملاتونین یا همان هورمون خواب که توسط بدن آزاد می‌شود، مستقیما بر ساعت زیستی بدن تاثیر می‌گذارد و سبب ایجاد حس خواب‌آلودگی در بدن می‌شود. برای کشف تأثیر کافئین، دانشمندان آمریكایی مطالعه روی 5 فرد را شروع کردند تا ببینند چه موقع ترشح ملاتونین در بدن آغاز می‌شود. در این مطالعه هر فرد به مدت 49 روز در یک محیط قرنطینه زندگی می کرد بدون این‌که ساعت و یا هیچ گونه آگاهی از نور خارجی و اطلاع از شب و روز داشته باشد.
سپس سه ساعت قبل از رفتن به رختخواب به برخی از آن‌ها یک فنجان اسپرسو دوبل و به عده‌ای دیگر دارونما داده شد و در معرض نور کم یا ملایم قرار گرفتند تا ببینند ملاتونین چه زمانی ترشح می‌شود (نور کمرنگ به عنوان کنترل عمل می کرد چون باعث تعویق ساعت بیولوژیک انسان هم می‌شود).
در افرادی که به آن‌ها کافئین داده شده بود میزان ترشح ملاتونین به طور متوسط حدود 40 دقیقه زودتر از آن‌هایی که دارونما گرفته بودند ترشح شد. در این افراد ترشح ملاتونین 40 تا یک ساعت به تاخیر افتاد. برای درک مکانیسم‌های اساسی در این پروسه، محققان آزمایشگاه MRC، کافئین را به سلول‌های انسانی موجود در آزمایشگاه اضافه کردند و دریافتند که باعث ایجاد تاخیر در ساعت شبانه‌روزی آن‌ها هم می‌شود.
آن‌ها در این تحقیق متوجه شدند که کافئین در گیرنده‌های آدنوزین که در تمام سلول‌ها یافت می‌شود، تأثیر می‌گذارد و با کاهش سطح این پروتئین در سطح سلول، تاخیری را که به طور معمول کافئین ایجاد می‌کند به حداقل می‌رساند. ساعت بیولوژیک بدن در تک تک سلول‌های بدن عمل می‌کند، ژن‌های مختلف را در ساعات مختلف روز روشن و خاموش می‌کند و به ما این امکان را می‌دهد تا با چرخه خارجی شب و روز خودمان را وقف دهیم و سازگار کنیم.
عوارض جت لگ دقیقا با بدن ما چه می‌کند؟
در مورد این‌که جت لگ چیست در بالا توضیح دادیم اما آیا می‌دانستید جت لگ اگر مدت زمان طولانی ادامه پیدا کند، به خاطر شرایط شغلی که مدام شیفت عوض می‌کند یا سفرهای مکرر و ابتلا به جت لگ در اثر سفر، می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌هایی مثل آلزایمر، دیابت نوع 2، اختلالات عصبی، بیماری‌های قلبی و سرطان‌های مختلف را بالا ببرد؟
به همین دلیل استفاده درست از کافئین می‌تواند عوارض جت لگ را به خصوص برای افرادی با شیفت کاری نامنظم و کسانی که کثیر‌السفر از شرق به غرب هستند ریسک این بیماری‌ها را کاهش دهد. هر چند همان‌طور که گفتیم در سفر از غرب به شرق کافئین می‌تواند اوضاع را بدتر کند.
همچین مصرف کافئین در سایر ساعت‌های روز شاید بتواند به جت لگ ناشی از سفر غرب به شرق کمک کند اگر چه این مسئله باید هنوز هم مورد آزمایش‌های مختلف قرار بگیرد. نتایج این تحقیق در مجله Science Translational Medicine منتشر شده است.
