قهوه و چای اسپشیالیتی در دنیای نوشیدنی‌های گرم به عنوان دو فرهنگ غنی و متنوع شناخته می‌شوند که هر کدام داستان و سنت‌های خود را دارند. این دو نوشیدنی، با ترکیبی از آیین‌های باستانی و نوآوری‌های مدرن، نقش مهمی در زندگی روزمره و ایجاد ارتباط‌های اجتماعی بازی می‌کنند. در این مقاله، نگاهی به تأثیرات مشترک و فرصت‌های همکاری بین این دو فرهنگ می‌اندازیم.
فرهنگ قهوه اسپشیالیتی
در دهه گذشته، فرهنگ قهوه اسپشیالیتی تحولات زیادی داشته است. در بسیاری از کشورهای جهان، تعداد کافه‌ها و برشته‌کاری‌ها به‌طور مداوم در حال افزایش است و این کافه‌ها با ارائه نوآوری‌های جدید، مرزهای صنعت را گسترش می‌دهند. صنایع مختلفی مثل آبجوی دست‌ساز، شراب، و شکلات بر قهوه اسپشیالیتی اثرگذار بوده‌اند و بالعکس. با این حال، چای که یکی از صنایع قدیمی و مهم است، اغلب در این رابطه نادیده گرفته می‌شود.
صنعت چای که باور بر این است که حدود ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد در چین شکل گرفته، سرشار از سنت‌ها و رسوم گوناگون است. از مراسم‌های قدیمی گرفته تا مصرف گسترده آن در کشورهای مختلف، چای به‌عنوان نمادی از مهمان‌نوازی، آرامش ذهن، و ارتباط انسانی شناخته می‌شود. این ویژگی‌ها شباهت زیادی به فرهنگ قهوه اسپشیالیتی دارند.
برای بررسی بهتر این موضوع، با چند فرد برجسته در صنعت چای و قهوه صحبت کرده‌ام. از جمله این افراد می‌توان به لی دی، صاحب خانه چای ژنگ یون، جورج دلیکریستوس، هم‌مالک لاود بین روسترز، دارماراج نارن‌درانات، مشاور چای، و استیو لاوگروو، عضو هیئت مدیره انجمن چای اسپشیالیتی اروپا اشاره کرد.
تفاوت فرهنگ قهوه اسپشیالیتی و چای
مراسم چای و قهوه
اصول پایه‌ای مثل توجه به جزئیات و ایجاد تجربه حسی در هر دو مراسم چای و قهوه اسپشیالیتی وجود دارد. مراسم چای در بسیاری از کشورهای آسیایی بخش مهمی از فرهنگ مردم است و نقش مهمی در ایجاد ارتباط و معنویت دارد. در چین، چای تنها یک نوشیدنی نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از آداب خاص، تزئینات ویژه، و روش‌های خاص آماده‌سازی را شامل می‌شود.
لی دی، صاحب خانه چای ژنگ یون در هانگژو، می‌گوید: “چای بخشی از زندگی روزانه است و در دهه گذشته، جنبه‌های زیبایی‌شناسی آن مثل چینش میز و صندلی‌ها بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.” او همچنین اشاره می‌کند که تعداد گردهمایی‌های آیینی چای در چین افزایش یافته است.
آیین‌های چای در کشورهای مختلف، شامل سادو یا چانویو ژاپنی (به معنای ‘راه چای’) و داریه کره‌ای (به معنای ‘آداب چای’) می‌شود. این آیین‌ها نشان‌دهنده ارتباط عمیق فرهنگی مردم با چای است.
اما در دنیای قهوه، مراسم مشابه کمتر دیده می‌شود، به‌جز مراسم سنتی قهوه اتیوپی که به نام بونا کوالا شناخته می‌شود. این مراسم ساده، گرم و اجتماعی است و بر خلاف مراسم رسمی‌تر چای، از مراحل ساده‌تری پیروی می‌کند.
کیفیت و ارزیابی
برای اینکه چای و قهوه به‌عنوان اسپشیالیتی شناخته شوند، باید کیفیت آنها از استاندارد مشخصی بالاتر باشد. عواملی مثل اقلیم، زمین، روش‌های برداشت و فرآوری بر کیفیت هر دو تأثیرگذارند. اما برخلاف قهوه، هنوز یک روش جهانی برای ارزیابی کیفیت چای وجود ندارد و هر کشور سیستم ارزیابی خاص خود را دارد.
در چین، منطقه، فصل برداشت و نوع چای بر کیفیت آن اثرگذارند. در ژاپن، کیفیت چای بر اساس نوع، منطقه تولید و درجه‌بندی‌های مختلف تعیین می‌شود. در تایوان نیز مناطق تولید، کوه‌ها و فصل‌ها بر سیستم درجه‌بندی تأثیر دارند. کشورهای هند، سریلانکا و آفریقا چای‌های سیاه را بر اساس تعداد برگ‌ها و سیستم‌های پیچیده درجه‌بندی می‌کنند.
انجمن چای اسپشیالیتی اروپا تلاش دارد تا تعریفی رسمی برای چای اسپشیالیتی ارائه دهد و شاخص‌های مهمی مثل تأمین‌کنندگان، مزارع و روش‌های فرآوری را مشخص کند.
به گفته دارماراج نارن‌درانات، مشاور چای، ویژگی‌های مایع چای (مثل شفافیت و عطر) اهمیت زیادی دارد، مخصوصاً در چای کیسه‌ای که برگ‌ها دیده نمی‌شوند. او می‌گوید: “در چای برگ‌ریز، ظاهر برگ‌ها مهم است و عواملی مثل تراکم و رطوبت برگ بر کیفیت تأثیر می‌گذارند.”
دم‌کردن چای و قهوه
دم‌کردن چای و قهوه
روش دم‌کردن هر دو نوشیدنی نیازمند دقت است. در تهیه قهوه اسپشیالیتی، اندازه آسیاب، زمان استخراج و دمای آب مهم هستند. جورج می‌گوید: “برای قهوه، باید نقطه تعادل یا ‘نقطه شیرین’ را پیدا کنیم تا بهترین طعم را به دست آوریم.”
لی دی بر اهمیت تجربه شخصی در دم‌کردن چای اسپشیالیتی تأکید دارد و می‌گوید: “چای را معمولاً در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد دم می‌کنیم، اما این دما بر اساس نوع چای متفاوت است.”
فرصت‌های همکاری
با رشد فرهنگ اسپشیالیتی در چای و قهوه، فرصت‌های بیشتری برای همکاری بین این دو صنعت ایجاد می‌شود. استیو لاوگروو از انجمن چای اسپشیالیتی اروپا می‌گوید: “باریستاها بیشتر در مسابقات ماچا و طعم چای شرکت می‌کنند و این روند احتمالاً ادامه خواهد داشت و حس جامعه را تقویت خواهد کرد.”
ذهن‌آگاهی و طعم‌های پیچیده
تمایل به آرامش ذهن در فرهنگ قهوه اسپشیالیتی افزایش یافته و روش‌های سرو جدید مثل ‘اُماکاسه’ باعث علاقه‌مندی بیشتر مصرف‌کنندگان به طعم‌های پیچیده و خاص شده است. همان‌طور که فرهنگ اسپشیالیتی در قهوه به رشد خود ادامه می‌دهد، فرهنگ چای‌نوشی نیز به تأثیرگذاری بر روندها و تکنیک‌های جدید ادامه می‌دهد. این روند می‌تواند فرصت‌های زیادی برای یادگیری و الهام‌گیری فراهم کند.
نتیجه‌گیری
با گسترش فرهنگ قهوه و چای اسپشیالیتی، شاهد فرصت‌های بیشتری برای همکاری، تبادل ایده‌ها و الهام‌گیری در این دو دنیای جذاب خواهیم بود. هرچند مراسم و ویژگی‌های آنها متفاوت است، اما هدف هر دو نوشیدنی یکی است: ارائه تجربه‌ای دلپذیر و معنادار برای مصرف‌کنندگان.