تعیین اینکه نخستین بار چه زمانی قهوه به انسان معرفی شد امری دشوار است اما چند داستان جالب وجود دارد که چگونگی این روند را توضیح می‌دهد. شکی نیست که در دنیای امروز مردم به روش‌های مختلف قهوه را در سراسر کره زمین می‌نوشند. اما چگونه قهوه کشف شد و چه کسی آن را کشف کرد؟ چگونه این دانه لوبیا شکل کوچک در تمام قاره‌ها راه خود را باز کرد؟ قهوه از کجا نشات گرفته است و خاستگاه قهوه کجاست؟ مرور تاریخچه قهوه موضوع جالبی است. بنابراین، بهترین کار این است که قبل از شروع اینکه شروع به درست کردن فنجان قهوه خود بکنید کمی هم در مورد تاریخچه جذاب آن بدانید. بخش اول این مقاله دو قسمتی را از سایت happy barista در مجله قهوه ست بخوانید.
بخش اول
خاستگاه قهوه کجاست؟
افسانه اتیوپی
یکی از داستان‌های تاریخچه قهوه در مورد چگونگی کشف قهوه برای اولین بار مربوط به افسانه یک چوبان اهل اتیوپی به نام «کالدی» است. داستان از این قرار است که کالدی متوجه شد بزهایش پر از انرژی هستند و شب ها پس از خوردن یک میوه شبیه گیلاس از یک درخت خاص نمی خوابند و مدام جست و خیز می‌کنند. او مقداری از این میوه‌های گیلاس مانند را خودش هم امتحان کرد و از نتیجه شگفت‌زده شد.
او مقداری از این میوه‌های گیلاس مانند را به یک صومعه محلی برد تا حکم آنها را بداند. اهالی صومعه دانه‌های گیلاس مانند را داخل آتش ریختند و گفتند حرف او بی‌پایه و اساس است. اما اتفاقی که افتاد بوی خوشی بود که بعد از ریختن دانه‌های گیلاس مانند در آتش بلند شد و بوی خوشش تمام صومعه را پر کرد. حالا این دانه‌ها هر چه که بودند و ادعای چوبان جوان بی پایه و اساس بود یا نه، نمی‌شد این بوی خوش را انکار کرد.
راهبان صومعه خیلی غریزی این دانه‌ها را در یک لیوان آب جوش ریختند و با آنها یک نوشیدنی تهیه کردند. نتیجه چه بود؟ راهبان متوجه شدند که حتی بعد از خوردن این نوشیدنی در ساعات طاقت فرسای نماز عصر بسیار هوشیار هستند. این قضیه برای‌شان جالب و عجیب بود به همین خاطر تمام شب اطراف آتش نشستند و قهوه نوشیدند.
داستان عُمَر
یک روایت دیگر برای تاریخچه قهوه و کشف دانه‌های قهوه مربوط به شخصی به نام عُمَر است. درویش عمر به این شهره بود که مردم را از طریق دعا معالجه می‌کند، اما بنا به دلایلی، او از شهر خود تبعید شد.
عمر که در راه رفتن به تبعیدگاه گرسنه شده بود مقداری دانه شبیه گیلاس برای خوردن پیدا کرد اما این دانه‌ها به طرز ناخوشایندی تلخ بودند. به همین خاطر عمر تصمیم گرفت که برای بهتر کردن عطر و طعم این دانه‌ها، آتشی درست کند و آنها را کباب کند اما برشته کردن دانه‌های حسابی سفت و سخت‌شان کرد. او سرانجام سعی کرد این دانه‌ها را بجوشاند تا شاید نرم شوند، که در نتیجه این کار اولین فنجان قهوه حاصل شد.
عمر علی رغم اینکه فقط کمی از این نوشیدنی خورده بود حسابی جان و انرژی گرفت و با این کشف جالب به شهر خود بازگشت. پس از انتشار خبر کشف این «داروی معجزه آسا» عمر به عنوان یک قدیس در شهر شهره شد.
نخستین کسانی که قهوه نوشیدند که بودند؟
با این تفاسیر در تاریخچه قهوه آیا آمده است که چه زمانی مردم قهوه نوشیدن را شروع کردند؟ خب ما به طور قطعی نمی‌توانیم به این سوال پاسخ بدهیدم اما با نگاهی به روایات و سوابق حالا می‌دانیم اولین کسانی که قهوه نوشیدند چه کسانی بودند.
قهوه؛ قوت غالب شکارچیان
اجداد اتیوپیایی‌ها به احتمال زیاد اولین کسانی بودند که از خواص انرژی‌زای دانه قهوه استفاده کردند. قبیله‌ای که برای شکار یک روز تمام از خانه بیرون می‌رفتند و اغلب کیلومترها می‌دویدند، گردالی‌های خوراکی کوچکی که با کافئین پر شده بودند را به عنوان توشه راه با خود می‌بردند.
قهوه و ادیان
مسلمانان در مورد قهوه به نکته جالبی رسیدند. نوشیدن قهوه توانایی آنها را در ایام روزه‌داری ماه رمضان دو چندان می‌کرد. قهوه هم به روزه‌داران کمک می‌کند شب تا سحر بیدار بمانند و هم گرسنگی روزهای ماه رمضان را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد.
قهوه حتی با تولد حضرت محمد (ص) هم همراه شده است. یک روایت این است که حضرت محمد قهوه را به عنوان جایگزینی برای شراب برای انسان آورد، نوشیدنی که اسلام آن را منع کرده است.
قهوه‌خانه‌های عربی
در شبه جزیره عربستان در قرن شانزدهم میلادی، قهوه مثل سایر نقاط جهان از جمله ترکیه، مصر و سوریه در حال رشد بود. قهوه اغلب نوشیدنی برای نوشیدن در خانه بود، اما چنان محبوب شد که بسیاری از قهوه‌خانه‌های عمومی شروع به درست کردن و فروش نوشیدنی قهوه کردند. این مکان‌ها که اجداد نخستین کافی‌شاپ‌ها بودند قهوه‌خانه خوانده می‌شدند و مردم از آنها برای انجام فعالیت‌های اجتماعی مختلف استفاده می‌کردند. مردم هنگام بازی شطرنج، تماشای اجراهای تئاتر و نمایش، گوش دادن به ساز و آواز و البته غیبت کردن قهوه می‌نوشیدند. با وجود ورود هزاران نفر در سفر زیارتی هر ساله به پایتخت عربستان، شهرت قهوه به سرعت دهان به دهان پخش می‌شد.
تاریخچه قهوه در اروپا؛ اختراع شیطان تا نوشیدنی دین مسیح
اهالی اروپا با این نوشیدنی جدید که از آفریقا توسط مسافران به اروپا آورده شده بود در قرن 17 میلادی آشنا شدند و بسیار زود در میان آنها محبوبیت پیدا کرد. با این حال تا مدت‌ها با آغوش باز مورد استقبال قرار نگرفت. در واقع برداشت نخست منفی و بد بود. مردم از این نوشیدنی می‌ترسیدند و به آن لقب «اختراع شیطان» داده بودند.
منطقه ونیز در ایتالیا در سال 1615 قهوه را محکوم کرد. این مسئله اختلاف نظر زیادی ایجاد کرد تا جایی که از پاپ خواسته شد تا به اوضاع کمک کند. پاپ هم کمی از نوشیدنی را شخصا امتحان کرد، از طعم نوشیدنی بسیار تحت تأثیر قرار گرفت، آن را تأیید کرد و آن را نوشیدنی مجاز دین مسیح اعلام کرد.
افتتاح قهوه‌خانه در گوشه و کنار اروپا
قهوه خانه ها در همه جا
هرچه زمان می‌گذشت تعداد قهوه‌خانه‌ها در سراسر اروپا بیشتر می‌شد. تا اواسط دهه 1600 میلادی انگلیس، اتریش، هلند و آلمان بیشترین تعداد قهوه‌خانه را در سرتاسر اروپا داشتند. در واقع، فقط در لندن، بیش از 300 قهوه‌خانه احداث شده بود و مردم از تمام مناطق و با هر شغلی برای گپ زدن و دور هم جمع شدن به قهوه‌خانه‌ها می‌رفتند.
قهوه‌خانه‌ها همان نقشی را که در عربستان داشتند در اروپا هم پیدا کرده بودند و به مراکز بحث های سیاسی و مکان هایی برای جمع آوری اخبار تبدیل شدند. به قهوه‌خانه‌ها در اصطلاح «دانشگاه یک پنی» می‌گفتند که احتمالا اشاره به قیمت یک فنجان قهوه داشت.
در آکسفورد، انگلستان، اولین کلوپ قهوه شروع به کار کرد که پاتوقی برای مردان ثروتمند بود. اگر آنها در محل کار یا میخانه نبودند به احتمال زیاد در قهوه‌خانه و درگیر بحث‌های مذهبی و سیاسی بودند. این مسئله تا آنجا پیش رفت که قهوه تقریبا جایگزین مشروبات الکلی شده بود.