نخستین بار یکم اکتبر 2005 بود که روز جهانی قهوه به طور رسمی از سوی سازمان جهانی قهوه International Coffee Organization در شهر میلان ایتالیا جشن گرفته شد. تا پیش از این کشورهای مختلف دنیا روز جهانی قهوه را در تاریخ‌های مختلف جشن می‌گرفتند. از سال 2005 تا به امروز 77 کشور عضو سازمان جهانی قهوه روز جهانی قهوه را در تاریخ 1 اکتبر جشن می‌گیرند. عاشقان قهوه در این روز هم عشق و علاقه خودشان را به این نوشیدنی مفید و خوشمزه جشن می‌گیرند و هم از میلیون‌ها کشاورزی که معیشعت آن‌ها به کشت قهوه وابسته است حمایت می‌کنند. در مورد روز جهانی قهوه، انواع دانه قهوه و تاریخچه محصولی به نام دانه قهوه در مجله ست بیشتر بخوانید.
بزرگداشت روز جهانی قهوه در کشورهای مختلف دنیا؛ 1 اکتبر روز جهانی قهوه
تا پیش از اختصاص روز 1 اکتبر به نام روز جهانی قهوه، در کشورهای مختلف جهان روز جهانی قهوه را همان حول حوش اواخر ماه سپتامبر جشن می‌گرفتند. روز قهوه اولین بار ژاپنی‌ها در سال 1983 و توسط انجمن قهوه در این کشور جشن گرفته شد. در مارس 2014 ، کشورهای عضو ICO توافق کردند که 1 اکتبر را به عنوان روز جهانی قهوه نامگذاری کنند تا دوستداران قهوه در سراسر جهان یک روز را به این مناسبت جشن بگیرند. اما بد نیست بدانید در ایالات متحده آمریکا از اوایل سال 2005 به یک سنت عمومی تبدیل شد. البته عنوان اصطلاح روز جهانی قهوه ( International Coffee Day) در آمریکا اولین بار توسط موزه غذاها و نوشیدنی‌های جنوبی (Southern Food and Beverage Museum) در کنفرانسی که در روز 3 اکتبر سال 2009 برای معرفی اولین قهوه ایالت نیواورلئان برگزار شده بود، استفاده شد. به گفته سازمان بین‌المللی قهوه این روز در کشور چین و برای اولین بار در سال 1997 برگزار شد و به یک جشن سنتی سالانه تبدیل شد. کشور تایوان این روز را در سال 2009 جشن گرفت. کشور نپال هم برای اولین بار در این کشور روز جهانی قهوه را در تاریخ 17 نوامبر 2005 جشن گرفت. اندونزی روز جهانی قهوه را با روز استقلال این کشور یکی کرد و اولین بار آن را در سال 2006 به طور رسمی جشن گرفت.
تاریخچه دانه قهوه ؛ کشف تلخ و شیرین یک چوپان جوان
اگر بخواهیم از منظر فرهنگی به انواع دانه قهوه نگاه کنیم باید بگوییم این دانه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد معدنی مفید بخش بزرگی از تاریخچه کشورهای اتیوپی و یمن است. در حقیقت تاریخچه پیدایش قهوه به 14 قرن پیش برمی‌گردد و به همین اندازه قدمت دارد. البته هنوز هم این مسئله که نخستین بار دانه قهوه در اتیوپی کشف شد یا یمن محل بحث است و هر دو کشور اسطوره‌ها، افسانه‌های و مدارکی مستند دال بر کشف بهترین دانه قهوه برای نخستین بار در کشور خودشان دارند.
افسانه کشف قهوه در کشور اتیوپی؛ با بزها می‌رقصد
مشهورترین افسانه اتیوپیایی در مورد قهوه یک چیزی شبیه این حکایت است: روزی در منطقه‌ای مرتفع در نزدیکی صومعه آبیسینیان، چوپان جوانی به نام کلدی اهل منطقه «کافا» مشغول چرای گله بزش بود که متوجه رفتار غیرعادی بزها شد. بزها این طرف و آن طرف می‌پریدند و با صدای بلند مع مع می‌کردند. کلدی متوجه شد که یک بوته کوچک علت این هیجان دسته‌جمعی است. چوپان جوان نزدیک بوته رفت و دانه‌های قرمز آن را که شبیه دانه‌های گیلاس بودند امتحان کرد. چشیدن این دانه‌های قرمز حسابی سرحالش کرد. به همین خاطر جیب‌هایش را از این دانه‌های قرمز رنگ پر کرد تا برای همسرش هم به منزل ببرد. همسرش وقتی یکی از دانه‌ها را چشید گفت انگار طعم بهشت می‌دهد و از کلدی خواست تا این قضیه را با راهبان کلیسا هم در میان بگذارد. اما استقبال راهبان صومعه از این کشف خوش‌عطر کلدی چندان گرم نبود. راهبان دانه‌ها را در آتش ریختند چون معتقد بودن این کار کلدی یک «کار شیطانی» بوده است. اما مسئله اینجا بود که بعد از ریختن دانه‌ها در آتش یک رایحه بسیار مطبوع در فضا پخش شد. به همین خاطر هم سعی کردند دانه‌های برافروخته را از میان شعله‌های آتش و خاکستر بیرون بکشند. راهبان دانه‌های خرد شده را داخل یک کوزه پر از آب داغ ریختند. دانه‌های قهوه داخل آب داغ دم کشیدند و حسابی توجه راهبان را جلب کردند. به خاطر انرژی که راهبان از نوشیدن این نوشیدنی خوش عطر به دست آورده بودند تصمیم گرفتند که از آن برای انرژی گرفتن استفاده کنند و از آن بنوشند تا بتوانند برای نماز و عبادت بیدار بمانند.
یمنی‌ها مدعیان همیشگی کشف دانه‌های قهوه؛ یک توپ کوچولو
تا قرن 17 میلادی این داستان کشف قهوه توسط چوپانی به نام کلدی نه جایی مکتوب شده بود و نه از زبان کسی شنیده شده بود به همین دلیل در مورد افسانه یا واقعیت بودن آن شک و تردید وجود دارد. اگر چه افسانه اتیوپیایی در مورد دانه قهوه به ما می‌گوید که کشف دانه قهوه و نوشیدنی قهوه در یک روز صورت گرفته است اما مورخان معتقدند که نخستین کسانی که قهوه را کشف کردند آن را می‌جویدند. از سوی دیگر اولین مکانی که انواع دانه قهوه به‌صورت انبوه در آن کشت شده کشور یمن بود. به عقیده مورخان نخستین کاشفان قهوه دانه آن را با خمیر غلیظی مثل کره یا روغن‌های حیوانی می‌پوشاندند و به قطعات کوچک‌تر توپی شکل تقسیم می‌کردند و به عنوان یک منبع انرژی در سفرهای طولانی همراه خود می‌بردند.
قهوه نوشیدنی محبوب مسلمانان؛تاریخچه جالب بازگشایی اولین کافی‌شاپ‌های
دنیا
در قرن چهاردهم میلادی انواع دانه قهوه توسط بردگان سودانی وارد عربستان شد. اهالی عربستان قهوه مثل اهالی اتیوپی مصرف می‌کردند، یعنی یک نوشیدنی محلول در آب. بعد از آن بود که قهوه در یمن هم کشت شد. به دلیل ممنوعیت نوشیدن نوشیدنی‌های الکی در جهان اسلام، قهوه شهرت بسیاری یافت و جایگزین مناسبی برای مسلمانان بود. شاید به همین دلیل هم از آن پس مسلمانان قهوه را با خود به کشورهای مختلف دنیا بردند و آن را تبدیل به یک نوشیدنی جهانی کردند. در واقع نوشیدن قهوه در کشور ترکیه در زمان امپراطوری عثمانی در قرن 16 میلادی پای آن را به کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا، فرانسه و انگلیس و… و بعدها آمریکا هم باز کرد. ترک‌ها در آن زمان هم قهوه را شبیه قهوه ترک امروزی درست می‌کردند اما روی آتش نه اجاق گاز. قهوه در ترکیه در ابتدا نوشیدنی درباریان و ثروتمندان بود و کم کم جایش را میان مردم عادی هم باز کرد. در اوایل مرسوم شدن نوشیدن قهوه در میان عوام دستفروش‌ها در خیابان به مردم قهوه می‌رفتند. اما در واقع قهوه از زمانی در ترکیه مرسوم شد که کافه‌دارها آن را سرو کردند و اهالی کافه نشین با طعم نوشیدنی قهوه آشنا شدند. فرهنگ کافه‌نشینی به تدریج در بین مردم ترکیه و به ویژه اهالی استانبول نهادینه شد و مردم عادت کرده بودند که روز خود را با خواندن کتاب شعر و کتاب و نوشیدن قهوه بگذرانند.
افسانه یمنی‌ها در مورد کشف قهوه؛ تاریخچه قهوه موکا
شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید قهوه محبوب «موکا» نامش را از بندر «موکا» در یمن گرفته است که نخستین بار قهوه از آن‌جا به کشورهای دیگر صادر شد. دانه‌های قهوه یمنی طعم شکلاتی داشتند و هنوز هم نوشیدنی‌های شکلاتی به نام «موکا» مشهور هستند. نکته جالب دیگر این‌که در کشور اتیوپی هزاران نوع درخت قهوه وجود دارد که هنوز از آن‌ها بهره‌برداری نشده است. به نظر می‌رسد که یمنی‌ها هم داستان خودشان را برای کشف قهوه در یمن دارند.
مردی به نام عمر در بیابان‌های شهر موخا یا همان موکا تبعید شده بود و تا دم مرگ رفت. عمر در حین گشت و گذار در طبیعت وحشی یک درخت پیدا می‌کند و از میوه اش می‌خورد و انرژی می‌گیرد و راه شهر را پیدا می‌کند. پس از آن اهالی شهر کنجکاو شدند که این دانه‌ها را پیدا کنند. اعراب این نوشیدنی را qwaha نامیدند که معادل واژه عربی شراب است. برخی هم می‌گویند عمر متوجه شد که این دانه‌ها برای خام خوردن خیلی تلخ هستند. به همین خاطر دانه‌ها را داخل آتش انداخت. این بو دادن دانه قهوه را سخت و سفت و غیر قابل جویدن کرد. عمر تلاش کرد تا آن‌ها را نرم کند. به همین خاطر روی آتش آب گرم کرد و دانه‌ها را توی آب انداخت و یک نوشیدنی خوش عطر درست کرد.
آوازه نوشیدنی نیرومند عمر به سرعت به زادگاهش موچا یا موکا رسید. عمر بخشیده شد و به او گفتند با دانه‌هایی که پیدا کرده به شهر برگردد. با بازگشت عمر به موکا ، او دانه های قهوه و نوشیدنی قهوه را با دیگران به اشتراک گذاشت و آن‌جا بود که متوجه شد این نوشیدنی درمان بسیاری از بیماری‌هاست. دیری نگذشت که یمنی‌ها قهوه را به عنوان یک داروی معجزه‌گر و عمر را فردی مقدس معرفی کردند و به احترام عمر یک صومعه در موکا ساخته شد.
از آن زمان موکا تبدیل به مرکز عمده تجارت برای سبک لوبیای قهوه موکا بود، نوعی دانه قهوه که بخاطر طعم و مزه متمایزش فقط به آن‌جا تعلق داشت. بد نیست بدانید پس از این همه سال دانه قهوه یمن همچنان قهوه‌ای دست‌چین است که بدون استفاده از کود شیمیایی و سم تولید می‌شود. کشاورزان هنوز هم بذر قهوه را در خاکستر نگه می‌دارند تا رطوبت جذب نکند، از کود حیوانات برای تقویت درختچه‌ها استفاده می‌کنند و علف‌های اطراف درخت‌ها را می‌سوزانند تا آفات را از بین ببرند.
چطور پای قهوه چگونه به اروپا و آمریکا باز شد؛ پایان سلطه قهوه یمنی
نخستین بار ونیزی‌ها در اروپا طعم نوشیدنی قهوه را چشیدند. بازرگانان ونیزی در سال 1615 به استانبول سفر کردند و پس از آشنا شدن با انواع دانه قهوه مقداری از آن‌ها برای فروش به ونیز ایتالیا بردند. برخی هم معتقدند مارکوپولو در سفرهای خود دانه‌های قهوه را از آن‌جا می‌خرید. در قرن 17 میلادی بود که قهوه موکا یا همان دانه قهوه یمنی پایش به اروپا هم باز شد.
اهالی فرانسه هم از طریق ترک‌ها با قهوه آشنا شدند. مسافران فرانسوی استانبول به خصوص اهالی بندر مارسی در کافه‌های استانبول قهوه خورده بودند و حسابی خوش‌شان آمده بود. به این ترتیب پای قهوه ابتدا به بندر مارسی و سپس سایر شهرهای فرانسه باز شد. نخستین کافه پاریس(Café de Procope ) در سال 1686 افتتاح شده و به تدریج به کافه محبوب بسیاری از هنرمندان مشهور آن زمان شامل شاعران، نمایشنامه‌نویسان، بازیگران و موزیسین‌ها تبدیل شد. کم کم شهر پاریس تبدیل به شهر کافه‌ها شد.
قهوه بعد از فرانسه به انگلستان رسید. در واقع خود ترک‌ها قهوه را به انگلیس بردند. قهوه خیلی زود در انگلیس محبوب شد. بعد از انگلیس نوبت هلند بود. البته بازرگانان یمنی خودشان قهوه را در قرن 17 میلادی به هلند بردند. پس از آن هلند شروع به نهادینه کردن فرهنگ قهوه‌نوشی در مستعمره‌هایش کرده است. در سال 1699 کشت و پرورش قهوه در جزیره «جاوا» آغاز شد و در سال 1711 نخستین دانه‌های قهوه جاوایی در بازار آمستردام فروخته شد. نخستین کافه هلندی هم در همان قرن 17 میلادی افتتاح شد. البته شاید این تجارت به ضرر یمنی‌ها تمام شد.
در حال حاضر تنها نوع قهوه یمن دانه قهوه عربیکا و زیر گونه‌های بومی شامل بوربون، تیپیکا و سایر انواع بومی است. مزارع خانوادگی کشت قهوه بر روی تراس‌های طبقاتی در ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ متر قرار دارند و تمام مراحل فرآوری قهوه با دست و بدون دخالت ماشین انجام می‌شود. فرآوری قهوه عمدتا به صورت خشک است: گیلاس‌های قهوه را روی حصیر در پشت بام خانه‌ها و زیر نور مستقیم آفتاب پهن می‌کنند و پس از خشک شدن میوه، با دست از دانه جدای‌شان می‌کنند. به علت کمبود آب در ارتفاعات، دانه‌های قهوه‌ی یمن کوچک، ناهمسان و معمولا سخت‌تر از سایر دانه‌ها هستند، و این یکی از راه‌های تشخیص قهوه یمن از انواع دیگر است. از سوی دیگر این روش کشت و فرآوری باعث می‌شود قهوه یمن طعمی خاکی، وحشی و پیچیده داشته باشد.
بعد از هلند پای قهوه به آلمان باز شد و البته در ابتدا باز هم نوشیدنی اشراف و ثروتمندان بود. قهوه در قرن 18 میلادی تبدیل به یک نوشیدنی عمومی در کافه‌های آلمان شد و بعد از آن هم به خانه‌ها راه پیدا کرد.
تاریخچه قهوه در آمریکا هم به قرن 17 میلادی برمی‌گردد و اولین کافه در سال 1696 در شهر نیویورک به نام The King’s Arms تاسیس شد. در قرن 17 و 18 میلادی مصرف قهوه در آمریکا بیش از پیش رایج شد و مردم بیشتری برای مصرف قهوه به کافه‌ها می‌رفتند یا قهوه را در منزل تهیه می‌کردند. سرانجام از اواسط قرن 19 میلادی بود که قهوه تبدیل به یک کالای تجاری شد، صنعتی پررونق که تا به امروز ادامه دارد.
