آیا واقعا کافئین قهوه روی مغز شما تاثیر می‌گذارد؟ آیا کافئین و قهوه اعتیادآورند؟ آیا خمیازه‌های در طول روز فریادهای خاموش بدن شما برای نیاز به قهوه هستند؟ بیایید یک مرور سریع روی این موضوع داشته باشیم: قهوه حاوی 99٪ آب است. 1٪ دیگر از ترکیبات مختلف مانند عناصر معطر، کافئین، فنل، روغن و… سایر اجزای تشکیل دهنده قهوه هستند که بر روی «مشخصات طعم» قهوه شما تأثیر می‌گذارند. برخی از این ترکیبات در طی فرآیند برشته شدن ساخته می‌شوند و برخی هم طی فرآیند بو دادن و برشته کردن دانه قهوه از بین می‌روند. برای توضیح و مرور ساده‌تر این قضیه بد نیست روی معروف‌ترین عنصر قهوه یعنی کافئین تمرکز کنیم.
کافئین چیست؟
کافئین خالص در حقیقت نوعی ماده ، تلخ و بی بو است که به گروهی از مواد شیمیایی به نام آلکالوئیدهای پورین تعلق دارد. این ماده به طور طبیعی در بسیاری از گیاهان مانند کاکائو، یربا مات و گوارانا وجود دارد. کافئین موجود در گیاهان اثرات متفاوتی دارد. این ماده به عنوان یکی از سموم دفع آفات عمل می‌کند و همچنین برای کمک به حافظه حشراتی مثل زنبورها هم کمک می‌کند. افزایش ظرفیت حافظه در زنبورها که از کافئین ناشی شده باعث می‌شود که آن‌ها به سمت گرده‌افشانی بروند و این رویه به زنده ماندن و تولید مثل گیاهان کمک می‌کند.
خب کافئین در مورد انسان چطور عمل می‌کند؟ در قهوه‌ای که دم می‌کنیم، میزان کافئین بسته به نحوه تهیه آن متفاوت است. روش دم کردن در زمان استخراج، دما و اندازه آسیاب متفاوت است که همگی به غلظت کافئین موجود در فنجان شما کمک می‌کند. جالب است که تصور می‌شود که 90٪ از محتوای کافئین موجود در دانه قهوه در اولین دقیقه دم کردن صرف‌نظر از روش انتخابی دم‌آوری قهوه، استخراج می‌شود. بنابراین، کافئین چه تاثیری در انسان ایجاد می‌کند؟ آیا ما مثل زنبورهایی هستیم که برای گرده‌افشانی به کافی‌شاپ‌ها برمی‌گردیم.
تمرین زیر را مرور کنید: چشمان خود را ببندید، آن را امتحان کنید و ببینید که چه احساسی دارید.
به بدترین ترس خود فکر کنید. شاید این ترس مثلا خاطرات مربوط به نامزد سابق شما باشد، شاید این یک عنکبوت بزرگ پشمالو یا کاری باشد که شما کاملاً از انجام آن ترس دارید، مثل صحبت کردن در جمع.
حالا تصور کنید که کجا هستید، روشی که ترس شما را نشان می‌دهد معمولا شامل بو و احساسات است. رویداد، شخص یا مکان را پیش‌بینی کنید. واقعه را نزدیک‌تر کنید تا لحظه‌ای که آنقدر نزدیک شود که غیرقابل اجتناب باشد. موضوع ترس شما حالا درست جلوی شماست یا اینکه کاری که کاملاً از آن می‌ترسید را باید انجام دهید.
چه احساسی داشتید؟ هنگامی که بدن ما احساس خطر می‌کند، احساسات به طور خودکار وارد حالت محافظتی می‌شوند. ما هوشیار و آگاه می‌شویم، تپش‌های قلب ما سریع‌تر می‌شود و خون را به عضلات و اندام‌های مهم بدن می‌رساند. چشمان ما با تنگ کردن مردمک شروع به تمرکز می‌کنند. عضلات متشنج می‌شوند و شما ناگهان آماده جنگیدن یا دویدن هستید.
این در واقع همان کاری است که کافئین در بدن انجام می‌دهد و همان تأثیراتی را که بدن هنگام قرار گرفتن در معرض خطر بالقوه انجام می‌دهد را تولید می‌کند. در صورت مصرف بیش از حد قهوه دمی در دستگاه V60، ممکن است افراط و تفریط از این اثرات احساس کنید: تپش قلب ، احساس هوشیاری و آگاهی. این علائم با تحریک سیستم عصبی سمپاتیک بدن ایجاد می‌شود که به عنوان پاسخ «پرواز یا جنگ» شناخته می‌شود. اما چگونه کافئین، یک ترکیب کوچک ناچیز که فقط 1٪ از فنجان قهوه شما را تشکیل می‌دهد، قادر است این کار را انجام دهد؟
نحوه عملکرد کافئین در بدن
کافئین به 3 ماده شیمیایی مهم در کبد تقسیم می‌شود: تئوفیلین، پاراکسانتین و تئوبرومین. این نام‌ها از اهمیت ویژه ای برخوردار نیستند اما در کنار هم طوری عمل می‌کنند تا اثر انتقال دهنده عصبی در مغز بنام آدنوزین را مسدود کنند. انتقال دهنده‌های عصبی روی گیرنده‌های موجود در سلول‌های مغز (نورون‌ها) عمل می‌کنند تا روی مغز تاثیر بگذارند. این عملکرد شبیه به یک قفل و کلید است: انتقال دهنده‌های عصبی سایت‌های گیرنده خاصی را به همان روشی که یک کلید متناسب با قفل است، قرار می‌دهند. هنگامی که شما یک کلید را در قفل وارد می‌کنید آن کلید در را باز می کند (یک اثر).
بدون آندروئیدین، آدنوزین و کافئین به عنوان کلید قفل یکسان عمل می‌کنند. هر دوی این‌ها از نظر شیمیایی یکسان هستند اما اثرات کاملاً متضادی دارند. آدنوزین به طور معمول در طول روز افزایش می‌یابد، که منجر به احساس خواب آلودگی و خستگی می‌شود. به همین دلیل ما آماده هستیم تا ساعت 11 شب چرت بزنیم. وقتی “کلید” کافئین به “قفل” گیرنده آدنوزین متصل شود، مغز کلید قدیمی آدنوزین را بیرون می‌آورد و به کافئین اجازه می‌دهد تا درب را باز کند- نتیجه؟ شما از خواب بیدار می‌شوید.
کافئین همچنین بر سیستم غدد درون ریز بدن (سیستم مسئول هورمون‌ها) تأثیر می‌گذارد و بدن شما را تحریک می‌کند تا چیزی به نام آدرنالین / اپی‌نفرین را افزایش دهد. این هورمون به بدن شما اجازه می‌دهد وارد حالت “پرواز یا جنگ” شود که قبلاً در مورد آن صحبت کردیم.
آیا کافئین اعتیادآور است؟
با این تفاسیر آیا قهوه اعتیادآور است؟ شاید!! مطالعات همچنین نشان داده‌اند که دوز بالای کافئین باعث آزاد شدن دوپامین و گلوتامات در قسمت “پاداش” مغز (معروف به هسته آکومبنس) می‌شود. 3/4 این فرستنده‌های انتقال دهنده عصبی وظیفه لذت بردن از قهوه دمی کامل را دارند و ممکن است شما را برای برگشت دوباره به این حالت تشویق کند. اما خبر خوب این است که در پروسه قطع کردن کافئین ممکن است چند روز سخت پیش رو داشته باشید اما نه در حد عوارض مواد مخدر یا الکل. به همین دلیل است که کارشناسان اعتیاد به کافئین را اصلا اعتیادی جدی نمی‌دانند.
